Ανάβλοχος: Γλαφυρές εντυπώσεις του Δ. Μαχαιρίδη από διακοπές στο Μεραμπέλλο, στη διαδικτυακή εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ

Μιραμπέλλο 1: Ο λαβύρινθος της κρητικής εξυπηρέτησης

Γράφει ο
Δημήτρης Μαχαιρίδης

Καθώς το αεροπλάνο της Ολυμπιακής προσγειώνεται στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, εκπλήσσομαι βλέποντας από το παράθυρο δεκάδες πισίνες που στέκουν πλάι στο κύμα του Κρητικού πελάγους. Δεν θυμάμαι να έχω μετρήσει τόσες πισίνες στις ελληνικές ακτές, λίγα μέτρα από τη θάλασσα. Ορθογώνιες, ρομβοειδείς, σε σχήμα του αριθμού οκτώ, με φοίνικες, με καταρράκτες, οι πισίνες είναι προφανώς το πιο σημαντικό ατού της κρητικής τουριστικής πολιτικής.

Το αεροδρόμιο του Ηρακλείου είναι ένα κοκτέιλ από μνήμες της Ολυμπιακής εποχής Ωνάση, κρατικών άθλιων κτιριακών επεκτάσεων, κρητικής ευρηματικότητας και ελληνικής πατέντας. Ένας φίλος αμερικανός όταν πρωτοείδε το παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού μου είχε πει χαρακτηριστικά «μόνο εσείς θα μπορούσατε να εφεύρετε ένα τέτοιο είδος αεροδρομίου». Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για το αεροδρόμιο του Ηρακλείου, το δεύτερο πιο πολυσύχναστο της Ελλάδας, μετά το «Ελευθέριος Βενιζέλος».

Ταυτόχρονα με το αεροπλάνο της Ολυμπιακής προσγειώθηκαν δύο Μπόινγκ 777 από Ρωσία, δύο Airbus από Γαλλία και άλλα δύο από Πολωνία. Στην στενόχωρη αίθουσα παραλαβής αποσκευών γίνεται το αδιαχώρητο από τουρίστες, ενώ τα μεγάφωνα σκούζουν για καθυστερημένους επιβάτες προς Αθήνα. Ήδη με την παραλαβή των αποσκευών οι τουρίστες αρχίζουν να εντάσσονται στο κρητικό κουλέρ λοκάλ.

Παίρνω τη βαλίτσα και βγαίνω από τον χώρο των αφίξεων. Μπροστά μου η απίθανη ελληνική πατέντα: ένα μακρόστενο μεταλλικό στέγαστρο ακριβώς απέναντι από το κτίριο του αεροδρομίου, στο οποίο είναι στεγασμένες όλες οι τουριστικές εταιρείες εισερχόμενου τουρισμού. Οι αφικνούμενοι τουρίστες αφού παραλάβουν τις αποσκευές τους κατευθύνονται στην τουριστική εταιρία της αλλοδαπής με την οποία έχουν έρθει στο Ηράκλειο για να τους επιβιβάσουν στο λεωφορείο που θα τους οδηγήσει στο ξενοδοχείο τους. Έτσι δουλεύει παγκοσμίως η τουριστική βιομηχανία. Μόνο που στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου υπάρχει η πατέντα της λαμαρινοκατασκευής για την υποδοχή των τουριστών. Στους παγκόσμιους προορισμούς με σοβαρή τουριστική πολιτική τα γραφεία αυτά στεγάζονται μέσα στο χώρο του αεροδρομίου σε ευπρεπέστατες εγκαταστάσεις. Η πρώτη εικόνα παίζει το βασικότερο ρόλο. Προφανώς, αυτός ο κανόνας δεν εφαρμόζεται στην Κρήτη.

Οι υπάλληλοι των εταιρειών στην λαμαρινοειδή κατασκευή όλοι σχεδόν μιλούν ελληνικά. Μια γαλλίδα μου εξηγεί στα ελληνικά από πού ακριβώς από το αεροδρόμιο θα πάρω το λεωφορείο του ΚΤΕΛ για τα Μάλια. Δεν υπάρχει πουθενά μια ταμπέλα που να δείχνει που βρίσκεται η στάση του λεωφορείου. Μάλλον οι ταξιτζήδες έχουν βάλει και εδώ το χέρι τους. Η διαδρομή με το ταξί κοστίζει περί τα 70 ευρώ. Με το λεωφορείο μόνο 3,80 ευρώ. Και άντε οι Έλληνες το ξέρουμε, οι τουρίστες που να το διανοηθούν;

Η στάση του ΚΤΕΛ άλλη μια μεταλλική άσχημη κατασκευή, που την τρώει το λιοπύρι. Οι πληροφορίες για τους προορισμούς και την συχνότητα των δρομολογίων δυσανάγνωστες. Το λεωφορείο του ΚΤΕΛ, όμως, υπερσύγχρονο, είναι η πρώτη ωραία εικόνα. Μάλλον, όμως, από τις ελάχιστες.

Μέχρι τα Μάλια η διαδρομή είναι αποκαλυπτική του μεγέθους της ελληνικής περιβαλλοντικής, χωροταξικής και αρχιτεκτονικής αυθαιρεσίας. Σκουπίδια –ό,τι μπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους- είναι πεταμένα στα ρείθρα του δρόμου.

Τόσο σκουπίδι δεν έχω ξαναδεί στη ζωή μου, ίσως στην Ινδία. Αλλά εδώ είναι ένας από τους πιο τουριστικούς άξονες της Ελλάδας. Σηκώνω το βλέμμα. Κάθε είδους κατασκευών από διώροφα, συγκροτήματα, ισόγεια καταστήματα το ένα δίπλα στο άλλο, σουπερμάρκετ, βενζινάδικα με κάθε είδους μπαλκόνια, βεράντες, πλαστικά παράθυρα, ντεπόζιτα, κεραμίδια, ταράτσες με ηλιακούς θερμοσίφωνες σου αποσπούν το βλέμμα κάθε στιγμή. Απορώ γιατί όλα τα κτίρια και τα καταστήματα που απευθύνονται στους Ρώσους και πουλούν γούνες εξωτερικά είναι βαμμένα σε σκούρα γκρι ή μαύρα χρώματα. Και ανάμεσα σε αυτό το αλαλούμ μεσολαβεί και κάποια πισίνα ενός ξενοδοχείου πάνω στο δρόμο. Έως και μια μικρή πισίνα εντόπισα ανάμεσα σε δύο νταλίκες. Η θάλασσα είναι μερικά μέτρα πιο κάτω και οι τουρίστες τσαλαβουτούν στην στενόχωρη πισίνα, αρνούμενοι να διασχίσουν το δρόμο και να βουτήξουν στη θάλασσα του Κρητικού πελάγους.

Το εντυπωσιακότερο, όμως, αυτής της οδικής διαδρομής είναι οι κάθε είδους εκατοντάδες ταμπέλες. Δεν υπάρχει κτίριο που να μην έχει καρφωμένη πάνω του μια ταμπέλα που να προσδιορίζει το είδος του καταστήματος που στεγάζει, το ξενοδοχείο ή το εστιατόριο που βρίσκεται παραδίπλα, το μπαρ ή το κλαμπ που φιλοξενείται στη διπλανή γωνία. Πολύχρωμες, τεράστιες, με αποτυπώσεις κάθε είδους οι ταμπέλες στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από το αεροδρόμιο Ηρακλείου στα Μάλια, κύριο οδικό άξονα Ηρακλείου-Αγίου Νικολάου μου θυμίζουν τους αντίστοιχους τουριστικούς δρόμους της Ταϊλάνδης. Τελικά, όπου η τουριστική ανάπτυξη έγινε με τους αμερικανικούς μεταπολεμικούς όρους, οι εικόνες είναι ίδιες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Η Κρήτη, που ξεκίνησε το τουριστικό μπουμ της στη διάρκεια της δικτατορίας δεν θα αποτελούσε εξαίρεση.

Στην Κρήτη του μινωικού λαβύρινθου, οι σύγχρονοι Κρήτες δημιούργησαν έναν λαβύρινθο ταμπελών, όπου και ο Μινώταυρος θα μπορούσε να χαθεί. Δεν δείχνει να συμβαίνει αυτό με τους δεκάδες τουρίστες που ανεβοκατεβαίνουν στο λεωφορείο του ΚΤΕΛ. Με τα ελάχιστα ελληνικά που μιλούν και με τα σχετικά καλά αγγλικά που μιλά η νεαρή εισπράκτορας, οι τουρίστες ανεβαίνουν από τη μια στάση, κατεβαίνουν σε κάποια από τις επόμενες, αλλάζουν λεωφορείο, κατευθύνονται στο ξενοδοχείο που θέλουν, στην παραλία που έχουν δώσει ραντεβού κοκ. Ναι, μέσα στο χάος των ταμπελών και την έλλειψη πληροφοριών στις στάσεις του ΚΤΕΛ, οι τουρίστες εκπαιδεύονται τάχιστα στον σύγχρονο κρητικό λαβύρινθο Ηράκλειο - Μάλια, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος είναι το πιο προσαρμόσιμο ον στον πλανήτη Γη.
Φτάνω στο τέρμα της διαδρομής στα Μάλια. Κάποτε ήταν η τρίτη σημαντικότερη πόλη του μινωικού πολιτισμού. Σήμερα είναι ο κυριότερος προορισμός του φτηνού νεανικο-αλκοολικού τουρισμού στην Ελλάδα. Στον κεντρικό δρόμο των Μαλίων κυριαρχούν τα τρίκυκλα γουρούνες. Αν υπήρχε μινώταυρος σήμερα θα κυκλοφορούσε πάνω σε γουρούνα.

Κανονικά οι γουρούνες απαγορεύονται να κυκλοφορούν στους δρόμους, γιατί είναι σχεδιασμένες και έχουν άδεια για να χρησιμοποιούνται μόνο σε παραλίες. Όλες οδηγούνται από νεαρούς τουρίστες χωρίς να φορούν κράνος, μερικές και από ντόπιους που έχουν επιβιβάσει και τα παιδιά τους.

Στην οχλαγωγή που κάνουν οι γουρούνες και τα κορναρίσματα των αυτοκινήτων το λεωφορείο του ΚΤΕΛ αποβιβάζει τους τελευταίους επιβάτες. Εδώ δώσαμε ραντεβού με την Αλεξάνδρα, για να συνεχίσουμε με το αυτοκίνητό της για το σπίτι της.

Και βέβαια στον λαβύρινθο της κρητικής πραγματικότητας δεν μπορεί να μην συμβούν λάθη. Και ο νόμος του Μέρφι επιβάλλει το λάθος να συμβαίνει σε αυτόν που κάνει τις περισσότερες παρατηρήσεις. Κατεβαίνω, λοιπόν, από το λεωφορείο και διαπιστώνω ότι η αποσκευή μου δεν βρίσκεται στο πορτ-μπαγκαζ του λεωφορείου. Η εισπρακτορίνα γουρλώνει τα μάτια, όταν της το λέω. Το μεταφέρει στον οδηγό και εκείνος σχεδόν ατάραχος μου απαντά:

- Μάλλον στην εκλέψανε.

Στέκω άναυδος. Ο λαβύρινθος έχει και κλέφτες αποσκευών. Ο οδηγός τηλεφωνεί σε κάποια προηγούμενη στάση του ΚΤΕΛ, όπου ο υπάλληλος τον πληροφορεί ότι η αποσκευή μου είναι εκεί. Επιβεβαιώνουμε ότι είναι η δική μου, μια μαύρη, τροχήλατη.

- Περίμενε και θα σου την φέρουν με το επόμενο λεωφορείο, σε δέκα λεπτά, μου λέει με σιγουριά ο οδηγός, πριν ξεκινήσει για το δρομολόγιο επιστροφής στο αεροδρόμιο.

Μπράβο σέρβις, σκέφτομαι έκπληκτος και περιμένω το επόμενο λεωφορείο του ΚΤΕΛ. Τηλεφωνώ στην Αλεξάνδρα για τα καθέκαστα, που ετοιμάζεται να έρθει να με παραλάβει. Μένει με ανοικτό στόμα, αλλά αμέσως συνέρχεται και με ρωτά:

- Είσαι σίγουρος ότι θα έρθει με το επόμενο λεωφορείο; Τα δέκα λεπτά έχουν ήδη περάσει μηδέ ΚΤΕΛ, μηδέ αποσκευής παρόντων. Και ξάφνου κτυπά το κινητό μου.

- Ο κύριος Μαχαιρίδης; - Ναι, εγώ, απαντώ. - Η αποσκευή σας βρίσκεται στο ξενοδοχείο μας.

Τα έχω χάσει. Βλέπω το λεωφορείο του ΚΤΕΛ να πλησιάζει έχοντας την αποσκευή μου, ακούω στο τηλέφωνο έναν υπάλληλο να μου λέει ότι η αποσκευή μου βρίσκεται στο ξενοδοχείο του, βλέπω την Αλεξάνδρα να φτάνει με το αυτοκίνητό της. Είμαι σίγουρος ότι βρίσκομαι στο κέντρο του μυστηρίου του μινωικού λαβύρινθου.

- Βρήκα το τηλέφωνό σας στη βαλίτσα σας σε μια κάρτα σας, μου εξηγεί ο υπάλληλος. Κάποιοι Ισραηλινοί, που ερχόταν στο ξενοδοχείο, κατέβηκαν πριν από εσάς, την πήραν κατά λάθος μαζί τους και την έφεραν εδώ, στο ξενοδοχείο μας, στο Κουτουλουφάρι.

Το μυστήριο έχει λυθεί. Στο ξενοδοχείο οι Ισραηλινοί μου ζητούν συγνώμη για την ταλαιπωρία.

- Προσπαθήσαμε να του το πούμε, του κουνήσαμε τα χέρια, αλλά ο οδηγός έφυγε ταχύτατα, μου εξηγεί ένας από τους Ισραηλινούς.

Στον κρητικό λαβύρινθο τρέχουν όλα πολύ γρήγορα, χωρίς να κοιτούν ποτέ πίσω, σκέφτομαι, ενώ τους ευχαριστώ. Η αποτελεσματικότητα της κρητικής εξυπηρέτησης βασίζεται σε μυστηριακούς νόμους άλυτους εδώ και χιλιετίες. Και δεν υπάρχει αμφιβολία περί τούτου.

Σύγχρονη αρχιτεκτονική εκδοσή στον κεντρικό δρόμο των Μαλίων

Το κιόσκι των αναχωρήσεων του ΚΤΕΛ Ηρακλείου-Λασιθίου
στο αεροδρόμιο Καζαντζάκης

Σκουπίδια στο ρήθρο (χαντάκι) μπροστά από το
αεροδρόμιο Καζαντζάκης, στο σημείο του δρόμου
που οδηγεί στην παρακείμενη αεροπορική βάση.

Μιραμπέλο 2: Ναπολέων ή Ερωτόκριτος;

Ο μύθος λέει ότι ο Ναπολέων κατευθυνόμενος για Αίγυπτο έφθασε ένα βράδυ στην Κρήτη με το καράβι του, κτύπησε μια πόρτα για να τον φιλοξενήσουν και δεν του άνοιξαν.

- Μα είμαι ο αυτοκράτορας, επέμεινε αυτός.

- Εγώ δεν σου ανοίγω, τούπε ο Κρητικός και γύρισε πλευρό να κοιμηθεί.

Η Κρήτη έχασε την ευκαιρία να δείξει τι εστί φιλοξενία σε έναν αυτοκράτορα, γιατί μάλλον δεν την αφορούσαν οι τίτλοι. Ο Ναπολέων, όμως, έφυγε, χωρίς να νιώσει την κρητική φιλοξενία. Η φίλη μου η Αλεξάνδρα, αντίθετα, με περιποιήθηκε ως Ναπολέοντα που ήρθε για να μείνει. Η ίδια είναι «ξενομπάτισα», όπως αποκαλούν οι Κρητικοί τους έλληνες μέτοικους στο νησί τους. Η ίδια χρόνια τώρα, αν και καταγόμενη από την ορεινή Αρκαδία, μοιράζει έξι μήνες στο Μιραμπέλλο και έξι στην Αθήνα (μεταξύ Αρκαδίας και πίσω στο κλεινόν άστυ). Μέχρι και υποψήφια δημοτικός σύμβουλος κατέβηκε στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, στον Δήμο του Αγίου Νικολάου, για λογαριασμό του Βραχασιού.

Γι’ αυτό φρόντισε, αντί να με τρέχει στους εύκολους παραλιακούς δρόμους του νησιού με τις τουριστικές μονάδες, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τα σπίτια τούρτες ζαχαροπλαστικής, να με οδηγήσει στα υψηλά της Κρήτης. Εκεί, όπου φωλιάζει η κρητική ψυχή. Και το Μιραμπέλο, επαρχία του νομού Λασιθίου, με πρωτεύουσα την Νεάπολη, από τις ομορφότερες και πιο ιστορικές περιοχές της Κρήτης, δείχνει ομαλό, αλλά κρύβει πολλές αετοφωλιές. Αρκεί να βρεθεί μια Αλεξάνδρα να σε οδηγήσει εκεί.

Στη Νεάπολη, ανάμεσα σε ελαιώνες, δίπλα από την πολυσύχναστη εθνική οδό Ηρακλείου – Αγίου Νικολάου βρίσκεται εγκαταλειμμένο ένα μικρό κτιριακό συγκρότημα από τα χρόνια της ενετικής κατοχής της Κρήτης, το Φραγκισκανικό Μοναστήρι Φραρό. Δεν το ξέρουν ούτε οι ίδιοι οι ντόπιοι. Τώρα ο ενιαίος δήμος Αγίου Νικολάου σωστά αποφάσισε να το αναστηλώσει και να το αναδείξει. Έτσι οργάνωσε μια μουσική βραδιά με θέμα -τι άλλο;- τον «Ερωτόκριτο και την Αρετούσα».

Η ενετική παρουσία στην Κρήτη κράτησε για αιώνες, διαμορφώνοντας εν πολλοίς την κρητική έκφραση σε πολλούς τομείς. Και επειδή η ιστορία διαρκώς κάνει κύκλους, αυτό το κομμάτι της κρητικής ιστορίας αρχίζει τώρα να ελκύει τους ίδιους τους Κρητικούς. Να μου το θυμηθείτε, τα ίχνη της ενετικής παρουσίας στην Ελλάδα σύντομα θα πολυσυζητούνται.

Σε ένα λιτό τοπίο, ανάμεσα στα λιόδεντρα, γύρω από τα φραγκισκανικά κτίσματα στήθηκαν το πάλκο για τους τραγουδιστές και τους οργανοπαίκτες, οι φωτισμοί, τα ηχεία και οι καρέκλες ολόγυρα. Εντύπωση μου κάνει ότι πολλοί γονείς έχουν έρθει με τα παιδιά τους.

ρισκόμαστε σε ένα ξεχασμένο μνημείο της κρητικής ιστορίας για να παρακολουθήσουμε ένα από τα πιο διάσημα έργα της κρητικής τέχνης, σχολιάζει η καθηγήτρια Φιλόλογος Μαρία Κωστάκη στην σύντομη και εξαιρετική εισαγωγή της, πριν ξεκινήσει η μουσική παράσταση. Εύστοχη παρατήρηση για το οξύμωρο του σεβασμού των Κρητών στην ιστορία τους.

Η μουσική εναλλάσσεται με την απαγγελία του διάσημου έργου. Στο απέριττο τοπίο με τα ενετικά ερείπια ο Ερωτόκριτος δεν χρειάζεται τζιριτζάντζουλες για να ερμηνευθεί, όπως πέρυσι στο Ακροπόλ στην Αθήνα. Το περιβάλλον αναδεικνύει τη χάρη του έργου, γιατί ο Ερωτόκριτος εκεί σε αυτήν την απλότητα γεννήθηκε. Ακόμη και τα παιδιά έχουν αφήσει τις σκανδαλιές και παρακολουθούν σιωπηλά.

Της Νεάπολης τα ρακάδικα

Στην μεγάλη πλατεία της Νεάπολης δεσπόζει η εκκλησία. Η Μητρόπολη κάποια στιγμή, πριν μερικά χρόνια, πήρε και κάλυψε το εξαιρετικό δάπεδο της εκκλησίας, που χρονολογείτο από τις αρχές του 20ου αιώνα, με ευτελή ισπανικά πλακάκια. Όταν το είδαν όσοι πιστοί είχαν αισθητική έφριξαν αλλά ήταν πλέον αργά. Η Μητρόπολη το έκανε το έγκλημά της. Παρηγοριά των πιστών με αισθητική τα ρακάδικα της πλατείας. Αν ο Ναπολέων έφτανε σήμερα στο Μιραμπέλο τα βήματα του θα τον οδηγούσαν εκεί.

Το καλύτερο ρακάδικο «ο Σκανιάς», στην πάνω πλευρά της πλατείας. Στα τραπεζάκια κάτω από τις μουριές του πλακόστρωτου παραγγέλνεις ρακί, π.χ. για τέσσερα άτομα, και μαζί σου φέρνουν μικρομεζέδες χαρακτηριστικούς του Μιραμπέλου: ελιές ανακατεμένες με κουκόσπορο, πατζάρια, τηγανητές πατάτες, ομελέτα με πατάτες, γραβιέρα, συκωτάκια τηγανητά, κρητικά παξιμάδια, αγγουράκια λασιθιώτικα. Αν ποτέ οργανώσετε ρακοβραδιά ετούτα τα μεζεδάκια να σερβίρετε. Η ρακί γίνεται ακόμη πιο γλυκόπιοτη. Όποια παρέα παραγγέλνει στου Σκανιά σουβλάκια, κεμπάπ και κάθε είδους λίγδα, ξέρεις ότι κουβαλήθηκε από την Αθήνα.

- Για σουβλάκι θα πάμε στη Λατσίδα, μου λέει η Αλεξάνδρα, λίγο μπλαζέ, ενώ σηκώνεται και κατευθύνεται στο ζαχαροπλαστείο απέναντι.

Ο "Λιόντας" έχει μοναδικό παγωτό από φρέσκο γάλα και υπέροχους λουκουμάδες της ώρας. Σηκώνεσαι, αγοράζεις τα κυπελλάκια ή χωνάκια και επιστρέφεις στο τραπέζι του «Σκανιά». Η απλότητα αφοπλίζει ακόμη και αυτοκράτορα. Ο λογαριασμός για τέσσερα άτομα στου Σκανιά μόλις 37 ευρώ και με απόδειξη. Ύδρα ακούς;

Το Κουνάλι, στου Αλέκου

Οι Ενετοί επηρέασαν πολλαπλά την αρχιτεκτονική της Κρήτης. Για να το διαπιστώσεις πρέπει να πάρεις τα όρη και τα άγρια βουνά στην κυριολεξία. Η Αλεξάνδρα την επομένη με οδηγεί στο Κουνάλι, ένα μικρό χωριό στο βουνό πάνω από την Μίλατο. Η διαδρομή της επιστροφής –μέσω Λατσίδας- είναι πιο ομαλή αλλά λίγο πιο αργή.
Η διαδρομή από τη Μίλατο είναι πιο δύσκολη, γεμάτη στροφές, αλλά πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Ο δρόμος ανεβαίνει ελικοειδώς το βουνό και κάποια στιγμή η θέα είναι συγκλονιστική. Στο μέσο της διαδρομής υπάρχει και ένα ενδιαφέρον σπήλαιο για τους σπηλαιολάτρες, το γνωστό από την επανάσταση του 21 Σπήλαιο της Μίλάτου.

- Και στη Μίλατο έχει μια πολύ καλή ταβέρνα – ρακάδικο το Πηγάδι, αλλά στο Κουνάλι είναι η καλύτερη, μου λέει η Αλεξάνδρα, καθώς διασχίζουμε την όμορφη παραδοσιακή Μίλατο.

Το Κουνάλι είναι ένα μικρό χωριό με χαρακτηριστικά πέτρινα κρητικά μετόχια. Απέριττα, με αυστηρή εξωτερική εμφάνιση, διαθέτουν μονοκόμματα πέτρινα τόξα πάνω από τις πόρτες των εισόδων τους. Οι παραφωνίες πλαστικών κουφωμάτων και εξόφθαλμων παρεμβάσεων είναι περιορισμένες.

Εδώ στο Κουνάλι λοιπόν, ο Αλέκος, αφού γύρισε τον κόσμο όλο σαν ναυτικός, έστησε μια από τις ωραιότερες και καλύτερες ταβέρνες της μεραμπελιώτικης κουζίνας.
Τον ξέρουν οι μυημένοι ακόμη και επώνυμοι από την πολυτελή Ελούντα. Έρχονται εδώ, χωρίς να δηλώνουν ταυτότητα και ιδιότητα, όπως βλακωδώς έκανε ο Ναπολέων και κατενθουσιάζονται.

Μαζί με τις πρώτες ρακές έρχονται φάβα, τζατζίκι, πατάτες τηγανητές , αρωματικά χορτοπιτάκια και φυσικά οι κολυμπητές ελιές. Ακολουθεί μια πιατέλα από χειροποίητα από τον Αλέκο μακαρόνια σκιουφιχτά – σκιουφιχτά σημαίνει στριφτά – βρασμένα σε ζουμί από αίγα. Μικρά σε μήκος και με αρκετό πάχος. Αρκεί να τσιμπήσεις ένα στο πιρούνι και η γεύση απλώνεται στον ουρανίσκο.

Μετά έρχεται η πιατέλα με τους χοχλιούς μπουμπουριστούς. Η Αλεξάνδρα αρνείται να τους μαγειρέψει. Είτε στο τηγάνι είτε στο ζεματιστό νερό βγάζουν έναν παράξενο ήχο, που αν δεν έχεις σκληρή καρδιά δεν τον αντέχεις. Όταν όμως κάποιος άλλος έχει κάνει το έγκλημα, τους τρως με αθώο πνεύμα. Παίρνεις τον κοχλία με το χέρι, χτυπάς το κέλυφος με το πιρούνι κάθετα για να σπάσει και μετά με το πιρούνι τσιμπάς τη σάρκα και την τραβάς έξω από το κέλυφος.

Ο Αλέκος αφού πρώτα τους τηγάνισε για λίγα λεπτά σε καυτό λάδι, μετά τους σαβώριασε, τους έσβησε δηλαδή με ξύδι και αρισμαρί (αρισμαρί σημαίνει δενδρολίβανο στην Κρήτη). Τέλεια γεύση. Τελευταίο πιάτο το χοιρινό με τομάτα και πατάτες, κλασικό πιάτο του Μιραμπέλου. Το σιγοψήνει στον ξυλόφουρνο και έτσι τα υλικά έχουν την ευκαιρία να βγάλουν τα αρώματά τους και να μιξαριστούν, χωρίς να χάσουν την αυτονομία τους. Το επιδόρπιο κρύβει μια έκπληξη. Εκτός από το ραβανί και το γιαούρτι με μέλι (δεν θυμάμαι αν ήταν και 3ο γλυκό), μυζηθροπιτάκια με μέλι, περιλαμβάνει και καθαρισμένα φραγκόσυκα,(χναρόσυκα στην κρητική διάλεκτο) τα οποία ο Αλέκος τα σερβίρει κρύα από το ψυγείο. Θεϊκά. Τον ρωτάω πως τα καθαρίζει από τα αγκάθια. Τα βάζει μέσα σε ένα κουβά και τα ανακατεύει με ένα κοντάρι. Τα αγκάθια σπάνε. Τόσο απλά. Ο Αλέκος μας φέρνει και δεύτερη μερίδα χναρόσυκα.

- Φάτε, μας προτρέπει. Από αυτόν τον τρόχαλο τα μαζεύω. Τρόχαλος στα κρητικά σημαίνει ξερολιθιά.

Τέσσερις άνθρωποι ανεβήκαμε στου Αλέκου, ο καθένας με τα προβλήματα του.

Όταν φτάσαμε εδώ επάνω, τα προβλήματα είχαν μικρύνει σε μέγεθος. Η μέθεξη του φαγητού έδιωξε τα άγχη και τις σκοτούρες της κρίσης. Ο λογαριασμός ήταν 45 ευρώ και με απόδειξη. Ύδρα ακούς;

Η μαγεία του γυρολόγου

Στην παράδοση της Κρήτης υπήρχαν οι γυρολόγοι. Περιφερόταν από χωριό σε χωριό, στηνόταν στο καφενείο του χωριού σε ένα εμφανές σημείο και άρχιζαν την αφήγηση έργων της κρητικής λογοτεχνίας. Οι κρητικοί, έφταναν με το φαγητό τους στο καφενείο, καθόταν γύρω του και άρχιζαν το ταξίδι στην φαντασία της λογοτεχνίας, παρασυρμένοι από το λόγο και τις εκφράσεις του γυρολόγου.

Ίσως κάποιο βράδυ ο γυρολόγος να ξανάρθει στην ταβέρνα του Αλέκου στο Κουνάλι. Εμείς τότε θα είμαστε εκεί για να χαθούμε ανάμεσα στον έρωτα του Ερωτόκριτου και στα εδέσματα του Αλέκου. Κι ο Ναπολέων, αντί να σηκωθεί να φύγει πάραυτα για την Αίγυπτο, ας προχώραγε λίγο στην ενδοχώρα της Μεγαλονήσου. Μόνο τότε θα είχε μυηθεί στην κρητική λόγια και γευστική παράδοση.

Τα ερείπια της εκκλησίας του φραγκισκανικού
μοναστηριού Φραρό

Ο Ερωτόκριτος ξεκινά

Μιραμπέλο 3: Ο διαδικτυακός κήπος της Αλεξάνδρας

Οκτώ θα είμαστε απόψε στο φαγητό, μου είπε η Αλεξάνδρα και στρώθηκε στην προετοιμασία του δείπνου ήδη από την παραλία, όπου κολυμπούσαμε.

Η κρητική κουζίνα είναι σήμερα πολύ πιο διάσημη από την οποιαδήποτε ελληνική γαστριμαργική πρόταση. Ευδιάκριτες γεύσεις που δεν σκεπάζουν η μία την άλλη, δροσερές νότες σε κάθε συνταγή, δυνατοί χαρακτήρες τυριών, ευρύτατη ποικιλία λαχανικών, συγκρατημένη χρήση ζάχαρης, απουσία κόκκινων κρεατικών και άφθονο ψάρι.

Η προετοιμασία της πρόσκλησης

Η Αλέκα διαθέτει έναν υπέροχο κήπο, όπου καλλιεργεί τα πάντα και ο οποίος περιβάλλει την υπέροχη βεράντα της. Ένας μπέντζαμιν, που ευδοκιμεί στην Κρήτη, δίνει άπλετη σκιά για να χωρέσουν από κάτω πολλές καρέκλες γύρω από ένα μεγάλο στρογγυλό τραπέζι. Παραδίπλα, σε πολύ προστατευμένο σημείο μια υπαίθρια ψησταριά με μια μαρμάρινη γούρνα.

- Θα ψήσουμε στη θράκα, μου απευθύνεται η Αλεξάνδρα. Τι λες; Κοτόπουλο ή χοιρινό;

- Και από κρητικές λιχουδιές, ρώτησα απελπισμένος.

- Μήτσο μου, θα σε άφηνα χωρίς κρητικές λιχουδιές; Αν και το κοτόπουλο και το χοιρινό είναι βασικές τροφές της κρητικής διατροφής. Βέβαια σε πληροφορώ ότι η κρητική κουζίνα, που όλοι θαυμάζουν, έχει αναχωρήσει από την Κρήτη εδώ και καιρό, ήταν η απάντηση της Αλεξάνδρας.

Αληθώς. Σήμερα πλέον οι Κρητικοί καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες μοσχαρίσιου κρέατος, νοικοκυρές σου λένε με στόμφο ότι στο τραπέζι τους φιγουράρει καθημερινά η μοσχαρίσια μπριζόλα, προτιμούν βαριές σάλτσες αντί του ελαφρού ελαιολάδου, παραγγέλνουν γλυκά παραγεμισμένα με παχιές κρέμες.

Αν κοιτάξεις γύρω σου οι περισσότερες Κρητικές, ακόμη και σε μικρή ηλικία, είναι ευτραφείς. Αν περιεργαστείς το μενού των εστιατορίων φιγουράρει σε περίοπτη θέση το χοιρινό με δαμάσκηνα μέσα στο κατακαλόκαιρο.

Το κτιριακό αλαλούμ και η οικοδομική αναρχία που επικρατεί πλέον στην τουριστική Κρήτη δεν υπήρχε περίπτωση να μην επεκταθεί και στην κουζίνα του νησιού. Οι Κρήτες πέταξαν στα σκουπίδια την φιλοσοφικά ισορροπημένη κουζίνα που απορρέει από το χιλιετίες κλειστό οικοσύστημα του νησιού και εισήγαγαν τα φρικτά πιάτα που αντιγράφουν από τις φτηνιάρες πρωινατζούδες μαγείρισσες.

Πέρα από την απώλεια της γευστικής παράδοσης, αυτή τη στιγμή η Κρήτη χάνει και πολύτιμο συνάλλαγμα καθώς δεν προωθεί τα εξαιρετικά προϊόντα της με μακροπρόθεσμη, πολυσχιδή εξαγωγική πολιτική. Μόνο το σωστά συσκευασμένο κρητικό λάδι δεν φέρνει την συναλλαγματική άνοιξη της κρητικής διατροφής.

Θα έχουμε σαλάτα, τηγανητές πατάτες, ξυνομυζήθρα, παξιμάδια, κρασί και τσικουδιά. Θα φτιάξω και ένα ελαφρύ γλυκό με αχλάδια του κήπου, συνέχισε να μου απαριθμεί η Αλεξάνδρα για να με καθησυχάσει.

Το τσιμπούσι και η συζήτηση

Το βράδυ γύρω από το τραπέζι στην δροσερή βεράντα, κάτω από τον μπέντζαμιν, περιτριγυρισμένοι από γλάστρες, λουλούδια και απαλό φωτισμό και με τα πρόβατα να ακούγονται στην απέναντι πλαγιά, οι πιατέλες άλλαζαν γρήγορα χέρια.

- Να προσέχεις πάντα την γλιστρίδα, άμα δεν ξέρεις από που είναι δεν τρως. Συγκεντρώνει και δεν αποβάλλει ποτέ όλα τα λιπάσματα που ρίχνουν στις καλλιέργειες, μας τονίζει η Αλεξάνδρα και η συζήτηση για τον κήπο της ξεκινά.

Όντως, ο θαυμαστός κήπος της Αλεξάνδρας αναδεικνύει με περισσή φροντίδα όλη τον πλούτο της κρητικής γης. Μέχρι και τα ροδαρά τριαντάφυλλα, γνήσια ποικιλία της Κρήτης, ανθοφορούν στον κήπο της. Πρόκειται για ένα μικρό σε μέγεθος τριαντάφυλλο, με έντονο ροζ χρώμα και ακόμη πιο έντονο άρωμα. Οπωροφόρα δέντρα παράγουν, ρόδια, μήλα, αχλάδια κλπ στην εποχή τους χωρίς λιπάσματα. Ένα πανύψηλο αβοκάντο δίνει καρπούς το φθινόπωρο. Το κλασικό ροζακί σταφύλι, που εξαφανίστηκε από το ελληνικό τραπέζι γιατί ενοχλούσαν τα κουκούτσια του, έχει εξέχουσα θέση στον κήπο της Αλεξάνδρας. Συγκεκριμένα η Αλεξάνδρα καλλιεργεί δύο κρητικές ποικιλίες, το λιάτικο και το κοτσιφάλι, τις οποίες περιποιείται μόνο με γαλαζόπετρα και θειάφι, από τις οποίες παράγει το δικό της κρασί. Οι ελιές, κυρίαρχο ορεκτικό για την πρώτη γύρα τσικουδιάς, ήταν μουρατολιές, ποικιλία της Κρήτης. Πρόκειται για μικροσκοπικές ελιές, που ενώ δεν το περιμένεις έχουν πολύ καρπό και έντονη γεύση. Τις μαζεύει η ίδια από τα λιόδεντρα του κήπου της και τις φτιάχνει με φασκόμηλο, ρίγανη, θυμάρι, δάφνη, αλάτι, λεμόνι και κούπες λεμονιού. Με θυμάρι, ρίγανη και δάφνη του κήπου και κρασί δικό της μαρινάρισε για ένα εξάωρο τα κρεατικά. Οι τηγανητές πατάτες μου θύμισαν παιδικές γεύσεις. Οι πατάτες από τα Μάλια και το οροπέδιο του Λασιθίου –δυσεύρετες σήμερα- είναι από τις καλύτερες ποικιλίες πατάτας στον τόπο μας. Τα βλίτα, η γλιστρίδα, τα μικροσκοπικά τοματίνια και το μαρούλι που συνέθεσαν τη σαλάτα ήταν καλλιεργημένα στον κήπο.

Ο θαυμασμός για τον κήπο της Αλεξάνδρας προχωρά τη συζήτηση στον πλούτο της κρητικής παραγωγής. Η Μιράντα, που είναι ξεναγός, μου εξηγεί ότι η κρητική γραβιέρα κυκλοφορεί στην κρητική αγορά ως εξάμηνης ή ετήσιας ωρίμανσης, ενώ υπάρχει και η παλαιωμένη γραβιέρα. Αυτή ωριμάζει για έξι χρόνια μέσα σε βράχους με υγρασία, χωρίς καθόλου ήλιο, αλλά είναι δυσεύρετη. Σκέφτομαι ότι αν η παλαιωμένη γραβιέρα υπήρχε στα ράφια των ντελικατέσσεν θα έκανε θραύση. Αλλά, δυστυχώς μέχρι τώρα δεν υπάρχει καμιά τέτοια προοπτική. Τα υπέροχα κρητικά προϊόντα καταναλώνονται ανώνυμα σε μυρωδάτους κήπους σαν της Αλεξάνδρας. Εδώ στα χωράφια οι ελιές δεν μαζεύονται γιατί δεν συμφέρει.

Κοστίζουν τα εργατικά, πολλοί ζουν εκτός Κρήτης και η συλλογή έχει περιοριστεί μόνο για την οικογενειακή κατανάλωση. Άσε που πολλοί αρχίζουν να ξεπατικώνουν τις ελιές και να φυτεύουν φωτοβολταϊκά στο μέσο της υπαίθρου.

Ξαφνικά βλέπεις μαύρες λωρίδες να διασχίζουν το τοπίο και να το ασχημίζουν ανεπανόρθωτα.

Η Ανθή περνά την συζήτηση στη φετινή δύσκολη τουριστική σεζόν. Δεν ήρθαν φέτος πολλοί γερμανοί τουρίστες. Φοβούνται ότι θα μας βρουν σε κατάσταση ημιθανή, εξαγριωμένη. Μας εκδικούνται γιατί βρίζαμε τη Μέρκελ ένα χειμώνα ολάκερο. Βέβαια, και οι γερμανοί έχουν δει το εισόδημά τους να μειώνεται, ενώ τα μεγάλα γερμανικά τουριστικά γραφεία τούς κατευθύνουν προς την Τουρκία, όπου τα ίδια είναι ιδιοκτήτες μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων. Από την άλλη, στις τουριστικές εγκαταστάσεις δουλεύουν πολλοί μετανάστες από Βουλγαρία, Ρουμανία κλπ, οι περισσότεροι αδήλωτοι. Τα ασφαλιστικά ταμεία χάνουν, αλλά και οι ντόπιοι δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν τέτοιου είδους δουλειές. Η κρητική νεολαία θέλει και αυτή θέση μάνατζερ, όπως τα μπουμπούκια της υπόλοιπης Ελλάδας. Έτσι ένας άσχετος βούλγαρος ή ρουμάνος αναλαμβάνει να προωθήσει την Κρήτη στον ξένο τουρίστα και να τον κάνει να επιστρέψει του χρόνου.

Το συναχθέν συμπέρασμα της πολύωρης κουβέντας γύρω από το φιλόξενο τραπέζι της Αλεξάνδρας είναι ότι η υπερήφανη Κρήτη, εκτός από τη διατροφική μετάλλαξη, έχει υποστεί κάθε είδους μεταλλάξεις, συγγενείς πλέον με της υπόλοιπης Ελλάδας. Ο κήπος της Αλεξάνδρας, που πριν από μερικές δεκαετίες ήταν κοινός τόπος σε κάθε αγροικία της Κρήτης, αποτελεί πλέον την εξαίρεση. Το κρητικό ζητούμενο σήμερα είναι το συνάλλαγμα της αγγλίδας νοσοκόμας, του γερμανού μισθωτού και του ρώσου νεόπλουτου.

Η Μιράντα, όμως, μας πληροφορεί ότι ακόμη και οι πιο μορφωμένοι γερμανοί τουρίστες, που στην αρχή ήταν πιο συγκρατημένοι, τώρα εκφράζονται αρνητικά απέναντι μας, χωρίς τακτ. Άρα το μαχαίρι έφτασε στο κόκαλο. Λες και αυτοί εξαιρούνται από το «μαζί τα φάγαμε». Από την άλλη αναμετρώ ότι στη διαδρομή Μάλια – Χερσόνησος μέτρησα τουλάχιστον δύο γερμανικά σουπερμάρκετ, τα γνωστά Lidl. Παρά τις γερμανικές προσβολές επιμένουμε γερμανικά.

Η πικρή διαπίστωση της γερμανικής αγένειας γλυκαίνει με το σορμπέ-έκπληξη που μας σερβίρει η Αλεξάνδρα. Φτιαγμένο με χυμό σταφυλιού που η ίδια έχει στύψει από ρώγες του αμπελιού της, δροσίζει τέλεια τον ουρανίσκο. Το γλυκό με τα αχλάδια της είναι ακόμη μια ωραία, ελαφριά έκπληξη.

Το διαδίκτυο στον κήπο

Το επόμενο βράδυ, ήρεμοι στη βεράντα εγώ και η οικογένεια της Αλεξάνδρας, έχουμε πέσει με τα μούτρα στο διαδίκτυο. Όλοι, πλην ενός, που παρακολουθεί τηλεόραση. Τα λαπτόπ και τα ipad έχουν αντικαταστήσει την τηλεόραση στις βεράντες προ πολλού. Η Αλεξάνδρα μάς σχολιάζει την ανάρτηση στο facebook κάποιου Μόσιαλου. Προτείνει λύσεις για το πρόβλημα της χώρας και το μέλλον της. Ήταν και αυτός ένας φωτισμένος συνεργάτης του Γιώργου Παπανδρέου, που κουβαλήθηκε από το Λονδίνο για να μας ξεστραβώσει και να μας βάλει στον ίσιο δρόμο. Ήμαρτον με τους αυτόκλητους εθνοσωτήρες.

Αρχίζουμε τα σχόλια και τις αναρτήσεις για τις προτάσεις του κου Μόσιαλου.

Διαπιστώνω ότι ο κος Μόσιαλος ή όποιος τέλος πάντων χειρίζεται το προφίλ του στις ένδεκα το βράδυ, έχει διαγράψει το σχόλιο μου. Το γέλιο όλων μας ταράζει τα πρόβατα από την απέναντι πλαγιά. Πόσο τυφλούς μπορεί να μας θεωρεί ο έκαστος κος Μόσιαλος για να μας οδηγήσει ως μονόφθαλμος στην έξοδο του τούνελ.

Στην εποχή του διαδικτύου οι αυτόκλητοι εθνοσωτήρες χάνονται στη μετάφραση. Είμαι σίγουρος ότι ο κος Μόσιαλος και όλοι οι υπόλοιποι αυτόκλητοι εθνοσωτήρες δεν έχουν ιδέα πόσα προϊόντα παράγει η κρητική γη, τα οποία αντί να έχουν μετατραπεί σε δυναμικό εξαγωγικό εργαλείο, παραμερίζονται στην ίδια την Κρήτη από τα εισαγόμενα μονοδιάστατα προϊόντα των βορειοευρωπαϊκών σουπερμάρκετ που ελέγχουν την ελληνική αγορά. Είμαι σίγουρος ότι αν κληθούν άπαντες οι κοι Μόσιαλοι για συγκεκριμένες πράξεις και εφαρμογές που θα κάνουν τα κρητικά προϊόντα επώνυμα, θα μας αραδιάσουν όλες τις θεωρίες που αμάσητα κατάπιαν στα αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια και στο τέλος θα την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια, κάνοντας μια τρύπα στο νερό και ρίχνοντας σε εμάς το φταίξιμο για αυτό. Μήπως αυτό δεν έχει γίνει μέχρι τώρα, με αποτέλεσμα να παρακαλάμε το γερμανό εργάτη να προτιμήσει τα δικά μας νερά για να βουτήξει τα πόδια του αντί στης γείτονος Τουρκία;

Γουλιές από λιμοντσέλο, που έφτιαξε η Αλεξάνδρα με τσικουδιά και λεμόνια του κήπου της, οδηγούν το ιντερνετικό βράδυ στο τελείωμά του. Ο Κήπος της Αλεξάνδρας έχει δυναμική προσωπικότητα τελικά, έως και ηλεκτρονική.

Έχεις σκεφτεί όλον αυτόν τον κήπο να τον περάσεις στα κοινωνικά δίκτυα, ρωτάω την Αλεξάνδρα.

Η Αλεξάνδρα με κοιτά κατευθείαν στα μάτια. Μια δημιουργική ιδέα μόλις γεννήθηκε. Άσε τους τάδε και τους δείνα Μόσιαλους να φαντάζονται λύσεις. Η επάνοδος του τόπου στην ανάπτυξη τούς έχει αφήσει προ πολλού πίσω της και ψάχνει για δημιουργικά μυαλά.

Οι συνταγές της Αλεξάνδρας για σορμπέ – γλυκό και μουρατολιές κολυμπητές λεμονάτες θα δημοσιευτούν στο Μιραμπέλλο 4ο και τελευταίο.